พระครูอะนาวิโร บุนทอง วิปะไซย์ (พระอาจารย์ ซาโงน)เกิดเมื่อวันอาทิตย์ ที่ 01/02/1940 เดือนยี่ ปีมะเส็ง พ.ศ. 2483 บ้านดอนช้างไพ (บ้านแก้ง) ตาแสงบ้านห้วย เมืองโขง แขวงสีพันดอน (ในสมัยก่อน)
ปัจจุบันแขวงจำปาสัก เป็นลูกของพ่อจานพา วิปะไซย์ แม่แก้ว วิปะไซย์ มีอ้ายน้องร่วมพ่อแม่เดียวกัน 3 คนคือ
1.จานคูเพ็ง วิปะไซย์ (เสียชีวิต)
2.พระครูอะนาวิโร บุนทอง วิปะไซย์ (ซาโงน)
3.นางวันคำ วิปะไซย์ (เสียชีวิต)
พระครูอะนาวิโร บุนทอง วิปะไชย์ เกิดในตระกูลครอบครัวชาวนา อยู่ชนบทเกาะดอนที่อ้อมไปด้วยแม่น้ำโขงทางภาคใต้ของลาว ชีวิตครอบครัว
อาชีพของพ่อแม่ถือเอาการปลูกฝังเลี้ยงสัตว์หาปลาเฮ็ดเป็นอาชีพทำมาหากินเลี้ยงชีวิต และเป็นการเพิ่มพูลชีวิตสร้างความดุ๋หมั่นขยันเพียร
หารายได้ให้แก่ครอบครัว เพื่อเลี้ยงดูลูกทุกคน นอกจากเฮ็ดนาหาเลี้ยงชีพคือคนชนบททั่วไป พ่อของพระอาจารย์ ยังได้เป็นหมอยาพื้นเมือง
เพื่อช่วยปัวความเจ็บไข้ได้ป่วยของชาวบ้านได้อีก
ชีวิตประถมวัยชีวิตของพระอาจารย์ในประถมวัย แต่อายุ 1 ปี ถึง 8 ปี ได้ดำรงชีวิตอยู่นำพ่อแม่ ตามถานะครอบครัว ที่อยู่ชนบทตามเกาะดอน ที่บ้านดอนซ้างไพ เมืองโขง แขวงจำปาสักในสมัยก่อน พระอาจารย์บุนทอง วิปะไซย์ (ซาโงน) เป็นลูกชายคนที่สองของครอบครัวพ่อจานพา แม่แก้ว วิปะไซย์ ในเมื่อยังอ่อนน้อย เป็นลูกชายคนหนึ่งที่แสนรักของพ่อแม่ ยามใด๋ที่พ่อแม่ผู้เป็นบิดามารดา ก็ได้ให้การเลี้ยงดู อบรมบ่มนิสัยสั่งสอนลูกของตน ให้รู้จักเคารพนบไหว้ต่อครูบาอาจารย์ และวัดวาพุทธศาสนา รู้จักฮีตสิบสองและครองสิบสี่ เป็นลูกที่ดีของพ่อแม่ตลอดมา เมื่ออายุได้ 8 ปีก็ได้เข้าโรงเรียนประถมศึกษา ที่วัดโพนแสง บ้านดอนซ้างไพ เมืองโขง แขวงจำปาสัก พระอาจารย์เป็นเด็กน้อยเหมือนชาวบ้านธรรมดา ที่มีความอดทนดุหมั่นขยันเพียร ต่อการศึกษาร่ำเรียน และเฮ็ดเวียกในครอบครัวเฮือน ซานซ่อยพ่อแม่ เถิงแม่นจะพบอุปสรรคต่างๆพระอาจารย์ ก็ได้อดทนเหมือนคำพ่อแม่เคยบอกสอนมาตลอด มาฮอดปี 1956 พ.ศ 2499 พระอาจารย์ได้สำเร็จ การศึกษาชั้นประถม และสอบได้อันดับที่สามของนักเรียนทีเมืองโขง
บรรพชาเป็นสามเณรเมื่อชีวิตของพระอาจารย์ก้าวสู่วัยหนุ่ม หลังจากสอบเลื่อนชั้นได้แล้ว ก็ได้พักผ่อนการเรียน เพื่อเฮ็ดเวียกซ่อยครอบครัวในระยะหนึ่ง ด้วยบุญญาบารมีที่เคยสร้างสมมาในอดีตก็เป็นได้ และด้วยความเคารพนับถือ ต่อคำบอกสอนของพ่อแม่ ที่ให้เกิดมาตามฮีตคลองประเพณีของลาวเฮา ลูกผู้ชายทุกคนเมื่อพ่อแม่เลี้ยงใหญ่มาแล้วก็ต้องบวช เพื่อตอบแทนคุณของบิดามารดา ตามฮีตคลองประเพณีวัฒนธรรมของลาว พระอาจารย์บุนทอง วิปะไซย์ (ซาโงน) ในสมัยยังหนุ่มน้อย เมื่ออายุได้ 18 ปี ก็ได้อุทิศตนเข้าบวชบรรพชาเป็นสามเณรอยู่ที่วัดสร้างแก้วกำแพงเพชร บ้านดอนสร้างไพโพนก่าม เมืองโขง แขวงจำปาสัก โดยมีพระมหาฉลาย ปะถะมา เป็นพระอุปัชฌาย์ เมื่อบวชเป็นสามเณรได้ 2 พรรรษา ก็ได้ศึกษาร่ำเรียนหนังสือสูตรเทศน์ ตามการสอนของครูบาอาจารย์ เมื่อได้เรียนสูตรเทศน์จบแล้ว ก็เริ่มเรียนหนังสือบาลี
อุปสมบทเป็นพระภิกษุภายหลังได้บรรพชาเป็นสามเณร 3 ปีผ่านมาแล้ว พอตกมาปี 1960 ตรงกับ พ.ศ 2503 เมื่ออายุได้ 20 ปีบริบูรณ์ด้วยความเลื่อมใสในพุทธศาสนา พระอาจารย์ได้ตะเตรียมซื้อเครื่องบวชให้ตนเอง โดยบ่ให้พ่อแม่และญาติพี่น้องยุ่งยากนำ พระอาจารย์ก็ได้ตัดสินใจเข้าอุปสมบทบวชเป็นพระภิกษุ ในพุทธศาสนา เมื่อเดือน 7 ขึ้น 10 ค่ำ ตรงกับวันพุธ เดือนมิถุนายน ปี 1960 พ.ศ 2503 ที่พัทสีมาวัดส้างแก้วกำแพงเพชร บ้านดอนสร้างไพโพนก่าม เมือ งโขง แขวงจำปาสัก
โดยพระครูวิสุทธิโสดา คำตัน วัดนางควัดเป็นพระอุปัชฌาย์ พระอาจารย์ครูคำ วัดหีนสิ่วเป็นกรรมวาจาจารย์ขวา พระอาจารย์มหาฉลวย วัดส้างแก้วกำแพงเพชร บ้านดอนสร้างไพโพนก่าม เป็นกรรมวาจาจารย์ซ้าย พร้อมด้วยคณะสงฆ์นั่งหัดถะบาดจำนวน 20 องค์ เมื่ออุปสมบทเป็นพระภิกษุสำเร็จแล้ว พระอุปัชฌาย์ได้ตั้ง นามฉายาว่า
อะนาวิโรภิกขุ ลำดับการศึกษาร่ำเรียนปี 1960 พ.ศ 2503 เข้าโรงเรียนนักธรรตรี ที่วัดอัมพาวัน บ้านลบปะดีกาง
ปี 1961 พ.ศ 2504 เข้าโรงเรียนนักธรรมโท ที่วัดสาแก้วประทุมทอง บ้านหาดขี้ควาย
ปี 1962 พ.ศ 2505 เข้าโรงเรียนนักธรรมเอก ที่วัดมะหันตะวิหาร วัดแสนใต้ สอบขึ้นชั้นที่โรงเรียนปริยัติธรรม นักธรรมเอกได้ที่ 9 ที่วัดพวงแก้วอะรุโนไท เมืองโขง แขวงจำปาสัก
ด้านการปฏิบัติศีลธรรม คลองวิปัสนากัมมัฏฐานพระอาจารย์มีความดุ๋หมั่นขยันพากเพียร ต่อการศึกษาร่ำเรียน ทางธรรมสามารถสอบบาลีไวยกรณ์ได้ประโยค 3 พร้อมเดียวกันนั้น ปี 1963 พ.ศ 2506 พระอาจารย์ ก็ได้ตัดสินใจ จำพรรษาอยู่ที่วัดท่าหมากเห็บเพื่อปฏิบัติธรรม พอฮอดมื้อขึ้น 10 ค่ำเดือน 8 ก่อนวันเข้าพรรษา พระอาจารย์มีความพากเพียรพยายามในทาง
พุทธศาสนา ได้ตัดสินใจไปเรียนคองวิปัสนากัมมัฎฐาน โดยการเข้าเรียนเป็นลูกศิษย์ ของพระอาจารย์ซาคำแดง ยามะวุดโท หัวหน้าศูนย์ปฏิบัตธรรมกัมมัฎฐาน
อยู่วัดสุทราราม บ้านท่าหมากเห็บ เมืองโขง แขวงจำปาสัก โดยใช้เวลาฝึกอบรมเป็นเวลา 9 เดือน ภายหลังที่ได้ตั้งใจเรียนอย่างเคร่งครัด รู้ละเอียดต่อการปฏิบัติ
คองกัมมัฎฐาน พระอาจารย์จึงได้ขอสมาทานเข้ากัมมัฎฐานได้ 37 วัน พระอาจารย์ได้เรียนจบ พระอภิธรรมเบื้องต้น นำพระอาจารย์ซาจูม ผู้เป็นศิษย์ของพระอาจารย์ใหญ่มหาปาน อานันโท สำนักวัดมหาพุทธวงศา โสกป่าหลวง นครหลวงเวียงจันทร์
หน้าที่การงานเมื่อบวชเข้ามาในพุทธศาสนาแล้ว ก็ได้ศีกษารำเรียนพระสูตรพระวินัย พระอภิธรรม ตามหลักคำสอนในทางพุทธศาสนา ที่พระพุทธองค์ทรงบัญญัติไว้ พระอาจารย์ได้สัญจรไปมาหลายวัดหลายที่ เพื่อได้ศึกษาร่ำเรียนนำครูบาอาจารย์ องค์ที่มีคุณธรรมด้านการปฏิบัติ ในคองวิปัสนา ในปี 1964 พ.ศ 2507 วัดส้างแก้วกำแพงเพชร ดอนส้างไพ เป็นวัดบ้านเกิดของพระอาจารย์ ขาดผู้บริหารการปกครองคือ เจ้าอธิการวัดนำพาออกตนญาติโยมทำบุญให้ทาน ชาวบ้านจึงได้นิมนต์พระอาจารย์ไปอยู่วัดส้างแก้วกำแพงเพชร บ้านดอนส้างไพโพนก่าม และได้ถูกแต่งตั้งเป็นเจ้าอธิการ อยู่วัดดอนส้างไพโพนก่ามเป็นเวลา 9 ปี
ความเคลื่อนไหวเวียกงานด้านการปกครองปี 1973 คณะปกครองสงฆ์ เมืองโขง แขวงสีพันดอน ได้มีมติแต่งตั้งให้เป็น พระอาจารย์เผยแผ่ศีลธรรม ประจำแขวงสีพันดอน
ปี 1976 กองประชุมใหญ่คณะผู้แทนสงฆ์ แขวงจำปาสัก ได้แต่งตั้งพระอาจารย์เป็น คณะ อ.พ.ส. เมืองโขง มีหน้าที่เผยแผ่ศีลธรรม
ปี 1977 คณะศึกษาสงฆ์ แขวงจำปาสัก นิมนต์พระอาจารย์ไปเรียนวิชาบำรุงคณิตศาสตร์และภาษาอังกฤษ
ปี 1979 พระอาจารย์ได้ถูกแต่งตั้งให้เป็นอาจารย์สอนประจำโรงเรียนมัธยมสงฆ์ เมืองโขง เป็นเวลา 3 ปี และถูกแต่งตั้งให้เป็นกรรมการแนวลาวสร้างชาติ แขวงจำปาสัก รับผิดชอบเผยแผ่ ศีลธรรม อยู่เขตเมืองโขง และเมืองมูนละปะโมก ทั้งเป็นคณะกรรมการลบล้างการกึกหนังสือให้แก่ประชาชนเมืองโขง
ปี 1987 กองประชุมใหญ่ คณะผู้แทนสงฆ์ทั่วประเทศ ได้เลือกตั้งให้พระอาจารย์ เป็นคณะกรรมการศูนย์กลาง พุทธศาสนาสัมพันธ์แห่งประเทศลาว รับผิดชอบเผยแผ่ ศีลธรรม พุทธศาสนา
ปี 1999 - 2006 กองประชุมใหญ่คณะสงฆ์ ครั้งที่ 4 เลือกตั้งให้พระอาจารย์เป็นคณะประจำ อ.พ.ส แขวงจำปาสัก และเป็นปนะธาน อ.พ.ส. เมืองโขง ทั้งเป็นคณะกรรมการ องค์การพุทธศาสนาสัมพันธ์ลาว
ปี 2006 มาฮอดปัจจุบัน ด้วยสุขภาพร่างกายของพระอาจารย์บ่สมบูรณ์ ก็ได้ลาพักผ่อนปิ่นปัวตนเอง และยังได้ถืกแต่งตั้งให้เป็นที่ปรึกษา อ.พ.ส แขวงจำปาสัก
พระอาจารย์ใหญ่มหาผ่อง (ผู้เขียนประวัติสมเด็จลุน) วัดองค์ตื้อ เล่าเรื่องพระอาจารย์ซาโงน
การเคลื่อนไหวเผยแผ่พุทธศาสนาและเยี่ยมยามต่างประเทศการเคลื่อนไหวภารกิจเผยแผ่พุทธศาสนา เพื่อให้ออกตนญาติโยมรู้ตามหลักคำสอน และรู้ลึกซึ้งถึงศีลธรรมอันแท้จริง ก็ล้วนแล้วแต่หน้าที่อันสำคัญของพระสงฆ์และเป็นกิจวัตรที่ควรปฏิบัติ พระอาจารย์ใหญ่พระครูอนาวิโร บุนทอง วิปะไซย์ (ซาโงน) ได้ถูกนิมนต์ไปทัศนะต่างประเทศ เช่น เวียดนาม, จีน, ญี่ปุ่น, ฝรั่งเศส, สเปน, เยอรมัน, อเมริกา, ใต้หวัน, อิตาลี
การสร้างสาพัฒนา
พระครูอะนาวิโร บุนทอง วิปะไซย์เริ่มแต่ชีวิตอยู่ภายใต้ร่มกาสาวพัสตร์ ได้พยายามศึกษาร่ำเรียนตามฮีตคองพุทธศาสนา และเต้ารวมความสามัคคีนำพาพระสงฆ์สามเณร และออกตนญาติโยมสร้างสาวัดวาพุทธศาสนา ให้เจริญรุ่งเรืองก้าวหน้ามาตลอด ในปี 1972 พ.ศ 2515 พระอาจารย์ครูหลักคำแก้ว สับปุนโย (แก้ว สิงหาราช) เจ้าคณะสงฆ์ แขวงสีพันดอน พระครูหลักคำธรรมะธะโรทอง แก้ววิจิตร เจ้าคณะสงฆ์ เมืองโขง แขวงสีพันดอน พระยาเพ็งสุวรรณราษี พระยากิแก้วกิตติคุณ เจ้าแขวงสีพันดอน พระยาหลวงแหวนอะไพ เจ้าเมืองโขง พระยาหลวงเคือบ สีสุราช ได้พร้อมกันอาราธนานิมนต์พระอาจารย์ บุนทอง วิปะไซย์ มาสร้างวัดใหม่อยู่ข้างเดิ่นยนต์ และได้ตั้งชื่อวัดว่า วัดพุทธมีเจดีย์ ศรีมหาโพธิ์ (เคือบ สีสุราช) หรือเอิ้นว่าวัดเดิ่นยนต์เมืองโขง
ผลงานการสร้างวัดในทั่วเมืองโขง แขวงจำปาสัก1. บูรณะวัดสร้างแก้ว กำแพงเพชร ดอนสร้างไพโพนก่าม บ้านแก้ง
2. สร้างวัดพุทธมีเจดีย์ ศรีมหาโพธิ์ (เคือบ สีสุราช) วัดเดิ่นยนต์เมืองโขง
3. วัดพวงแก้วอรุโณทัย บ้านกลางโขง (วัดกลางเมืองโขง)
4. วัดภูกิ่งแก้วกองมณี บ้านหาดทรายคูณ เมืองโขง
5. วัดโพนสีแก้ว บ้านลบปะดีจิก เมืองโขง
6. วัดสีมุงคุณบุ่งแก้ว บ้านเวินขาว เมืองโขง
7. วัดมหินธราราม บ้านคอนใต้ เมืองโขง
8. สร้างโรงเรียนสอนศีลธรรม
9. สร้างโรงหมอยาพื้นเมือง เพื่อปัวคนเจ็บไข้ได้ป่วย
10. สร้างวัดภูสะเหล่า ศูนย์ปฏิบัตธรรม และเที่ยวชมธรรมชาติ
การสร้างในแขวงอื่นๆ1. ในนครหลวงเวียงจันทร์ พระอาจารย์ได้สร้างหอมณฑป หรือที่พักอาศัยของพระอาจารย์เอง อยู่วัดศิริวัฒนาราม วัดหนองด้วง (บ้านหนองด้วง)
2. สร้างหอพระ อยู่วัดภูปากกระดิง แขวงบริคำไซ
3. สร้าง กุฏิ หอพระ อ่างเก็บน้ำ ศาลารับแขกหนึ่งหลัง โรงเรียนสอนศีลธรรมหนึ่งหลัง จำนวน 7 ห้อง กว้าง 18 เมตร ยาว 45 เมตร ที่วัดป่านาคูณน้อย เมืองนาทรายทอง นครหลวงเวียงจันทร์
พระอาจารย์ใหญ่พระครูอนาวิโร บุนทอง วิปะไซย์ (ซาโงน) ตลอดชีวิตอยู่ภายใต้ร่มกาสาวพัสตร์ ได้นำพาพระสงฆ์สามเณรและออกตนญาติโยมสร้างวัดใหม่ และบูรณะวัดเก่า เป็นจำนวนหลวงหลาย บ่เฉพาะในแขวงจำปาสัก หรือ แขวงอื่นๆ นอกจากการสร้างสาวัดวาพุทธศาสนาแล้ว พระอาจารย์ก็ยังเห็นความสำคัญเป็นห่วงต่อสังคมอีก เคยได้ช่วยเหลือพ่อแม่ประชาชน ที่ถูกภัยพิบัติ น้ำท่วม ไฟไหม้หลายครั้งหลายหมู่บ้าน ในทั่วประเทศ
นิพพาน...................
......โปรดติดตาม
จันดี สีเวินไซย์ผู้แปล
ขอขอบคุณปึ้มประวัติพระอาจารย์ซาโงน จากอาจารย์บุญเนื่อง เมืองมุนละปาโมก จำปาสัก
